โรงเรียนดัตช์ ที่ใช้ระบบการศึกษาดัตช์กำหนด จะแบ่งเป็น โรงเรียนสำหรับ ระดับเบื้องต้น basisschool และ โรงเรียน มัธยม middelbaarschool โรงเรียนทั้งสองหน่วยนี้จะแยกจากกัน ต่างจากประเทศไทย ที่มักรวมไว้โรงเรียนเดียวตั้งแต่ชั้นเบื้องต้นจบจบมัธยม
อายุบังคับการเรียนตามกฎหมายคือ 5 ถึง 16 ปี leerplicht leeftijd แต่ โรงเรียนประถมที่เรียกว่า basisschool กรุ๊ป 1 ถึง กรุ๊ป8 นั้น หลายโรงเรียน จะรับนักเรียนตั้งแต่อายุ 4 ขวบ หมายถึงว่า โดยทั่วไปกรุ๊ป 1 ถึง 2 เปรียบเสมือน อนุบาล หรือ ชั้นก่อนวัยเรียน kleuterschool ในอดีตนั่นเอง
การเรียนในระบบเบื้องต้น
ระบบเบื้องต้นประกอบด้วยชั้นเรียนจากกรุ๊ป 1 ถึงกรุ๊ป 8 เด็กๆจะเริ่มเรียน อ่าน เขียน เลข ภูมิศาสตร์ ความรู้รอบตัว ส่วนภาษาอังกฤษ จะเริ่มที่กรุ๊ป 7 จากกรุ๊ป 3 ไป เด็กๆจะเริ่มถูกสังเกตการณ์จากครู พร้อมมีการสอบวัดผล aptitude test ที่เรียกว่า Cito (ข้อสอบออกแบบมาจาก Centraal instituut voor toetsontwikkeling) เป็นระยะๆเพื่อครูจะทำ โปรไฟล์เด็กให้เหมาะสมในการแนะนำเส้นทางการเรียนต่อในระดับมัธยมศึกษา และจะมีการนัดพบผู้ปกครองเพื่อปรึกษาสภาวะการเรียนซึ่งหากลูกเรายังไม่พร้อมในการเลื่อนกรุ๊ปตามเพื่อน ครูก็จะพูดคุยกับผู้ปกครองตอนนี้ด้วย
ส่วนหลักการสอนของการศึกษาในแบบเบื้องต้นนี้มีหลากหลายวิธีมาก อาทิ ดาลตัน มอนนเทส (A considerable number of elementary schools are mostly based on a particular educational philosophy, for instance the Montessori Method, Pestalozzi Plan, Dalton Plan, Jena Plan, or Freinet.[1] Most of these are public schools, but some special schools also base themselves on one of these educational philosophies.)
นักเรียนในกรุ๊ป 8 ในโรงเรียน ส่วนมากจะมีการสอบวัดผล ที่เรียกว่า Cito Eindtoets Basisonderwijs เพื่อชี้ชัดการวัดผลว่าเด็กควรไปต่อในโรงเรียนมัธยมระดับไหน การสอบซิโต้ไม่ได้บังคับตามกฏหมาย ดังนั้นอาจพบเห็นว่าบางโรงเรียน อาจเลือกใช้การทดสอบผลแบบ NIO-toets Nederlandse Intelligentietest voor Onderwijsniveau แทนแต่มีไม่มากนัก
การเรียนในระบบมัธยม
ระบบมัธยมดัตช์มีการแยกย่อย เพื่อให้เหมาะสมกับโปรไฟล์ของผู้เรียนค่อนข้างละเอียด
ตั้งแต่กรุ๊ป 7 มาผู้ปกครองจะได้รับคำแนะนำเส้นทางการศึกษาของลุก หลังจากครูทำโปรไฟล์ลูกทุกปี พร้อมทั้ง เราก็เริ่มสังเกตลูกได้พอควรว่าลูกเราถนัดทางไหน เมื่อสรุปเลือกระดับโรงเรียน มัธยมที่เหมาะสมแล้ว ครูก็จะแนะนำลิสต์ โรงเรียน ที่น่าสนใจมาให้ ผู้ปกครองสามารถหาข้อมูลเพื่อพาลูกไปชมโรงเรียนมัธยมในลิสต์ ในวันเปิดตัว opendag ได้ อย่าลืมว่า ลูกเราเพิ่งอายุสิบเอ็ด สิบสอง บางทีการตัดสินใจก็ไม่ง่ายนักสำหรับเด็กอายุขนาดนี้ ผู้ปกครองต้องใช้พลังช่วยแนะแนวมากทีเดียว
แต่เบื้องต้นขอสรุปที่ หลักๆ 3 ทาง
VMBO voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs เป็นการเรียนที่เน้นภาคปฏิบัคิเทียบได้กับสายอาชีพแบบไทย ระยะเวลาเรียนทั้งหมด 4 ปี การเรียนสายอาชีพนี้ยังแยกย่อยถึงความถนัดลงไปอีก 4 สาขาหลัก บวกหนึ่งทาง
- Theoretische leerweg (VMBO-TL; คือ “MAVO”ในแบบเดิม เรียนเน้นวิชาการมากที่สุดใน 4 แบบของสายอาชีพ และสามารถเรียนเพิ่มเติมเพื่อปูทางไปต่อระดับ HAVO
- Gemengde leerweg (VMBO-GL; เป็นการเรียนสายอาชีพแบบปฏิบัติผสมกับวิชาการ กึ่งกลางของ VMBO-TL กับ VMBO-KBL
- Kaderberoepsgerichte Leerweg (VMBO-KBL; เน้นการปฏิบัติ ในเส้นทางสายอาชีพที่เลือก
- Basisberoepsgerichte Leerweg (VMBO-BBL; เป็นการปูพื้นฐานของการเรียนสายอาชีพเฉพาะทาง
- Praktijkonderwijs (literally “practical education”) เป็นการเรียนแบบฝึกการปฏิบัติบนสายงานจริง เมื่อเรียนจบระดับนี้สามารถปฏิบัติงานนั้นๆได้เลย ด้วย VMBO-diploma.
อีก 2 ทางเลือกจะขอเรียกว่าเป็นทางเลือกเฉพาะเพราะปริมาณของเด็กที่ได้รับคำแนะนำให้เลือกสองแบบนี้จะมีอัตราน้อยกว่าแบบแรก
สองแบบนี้คือ HAVO and VWO ทั้ง 2 สายการเรียนเป็นการเรียนปูพื้นไปยังระดับมหาวิทยาลัย โดยในการเรียน 3 ปีแรกของทั้ง 2 สาย basisvorming จะเรียนคล้ายคลึงกัน languages, mathematics, history, arts and sciences ก่อนที่จะให้เลือกโปรไฟล์ “profiles” สำหรับเส้นทางเรียนเฟส 2 tweede fase ที่จะเจาะจงขึ้น พื้นฐานโปรไฟล์หลักๆแบ่งได้ดังนี้
- Cultuur en Maatschappij (C&M; โปรแกรมภาษาศาสตร์ เน้นภาษาต่างชาติ)
- Economie en Maatschappij (E&M; โปรแกรมเน้นสายธุรกิจ การตลาด เศรษฐศาสตร์ เป็นต้น This profile prepares for management and business administration)
- Natuur en Gezondheid (N&G; biology and natural sciences) เน้นนักเรียนที่จะเรียนต่อสายการแพทย์ This profile is necessary to attend medical training. ถ้าเรียนระดับ HAVO ยังต้องมีการเรียนและสอบเพิ่มเติมเพื่อให้ได้ ดิโพลม่า VWO ก่อนจึงจะเรียนต่ออุดมศึกษาในสาขาแพทย์ได้
- Natuur en Techniek (N&T; เป็นโปรแกรมที่เน้นสายวิศวกรรม และเทคโนโลยี)
HAVO
Hoger algemeen voortgezet onderwijs เน้นการเรียนเพื่อเรียนต่อ มหาวิทยาลัย/วิทยาลัย polytechnic ที่เน้นภาคปฏิบัติมากกว่าทำการวิจัย ระยะเวลาเรียนรวม 5 ปี เมื่อเรียนจบสอบผ่านจะได้ HAVO DIPLOMA
VWO
voorbereidend wetenschappelijk onderwijs ระยะเวลาเรียนหกปี เมื่อเรียนจบและสอบผ่านจะได้ VWO ดิโพลม่า ซึ่งแยกออกเป็นสองแบบคือ ANTHENEUM /GYMNASIUM GYMNASIUMจะ เรียน กรีก และ ละติน เพิ่ม
VWO-plus
หรือ atheneum-plus, VWO+, Masterclass or lyceum, เป็นคลาสพิเศษสำหรับนักเรียนที่ได้รับคัดเข้าโปรแกรมหลังการทดสอบระดับสติปัญญาว่าเป็น hoogbegaafde และพร้อมจะเรียนรู้มากขึ้น โปรแกรมนี้โดยมากจะใช้เวลาเรียนเพียง 5 ปี แทน 6 ปี
VAVO
เป็นการศึกษานอกระบบ เช่นนักเรียนไม่สามารถจบหลักสูตรเบื้องต้นใดๆได้เมื่อคราวที่ครบอายุ ก็สามารถมาติดต่อเพื่อขอเทียบการศึกษานั้นๆ เพื่อเรียนต่อให้จบได้
จากเส้นทางการเรียนที่เลือกไว้ในระดับชั้นมัธยมศึกษาก็จะเป็นการนำพาไปยังระดับอุดมศึกษา
MBO middelbaar beroepsonderwijs
WO (wetenschappelijk onderwijs
ตามลำดับ ซึ่งจะขอกล่าวทิ้งไว้แค่นี้ ในรายละเอียดระดับอุดมศึกษา ยังมีแยกย่อยอีกมาก ถ้าคุณสนใจ สามารถหาข้อมูลเพิ่มเติมได้จากอินเตอร์เนต
